VIOLA SPOLIN
Viola Spolin (Viola Mills) 1906’da Chicago’da Rus yahudisi, göçmen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Altı kız kardeşten biri olan Viola, geniş bir ailede büyüdü. Aile fertleri akşamları düzenledikleri eğlencelerde şarkı söyler, oyunlar oynar, Amerika’ya ilk geldikleri yıllarda karşılaştıkları zorlukları canlandırdıkları taklitler yapardı. Ablalarıyla geniş bahçelerde, kendilerince oyunlar uydurarak geçirdiği eğlenceli, haylaz çocukluk ve ilk gençlik yıllarında Viola’nın lakabı “kıvılcım”dı. Okul derslerinde çok “başarılı” görülmeyen bu kız, liseden mezun olur olmaz Neva Boyd ile tanıştı ve onun için eğitim başka bir anlam kazandı. Neva L. Boyd, halk oyunları, dansları ve genel olarak oyun oynama eyleminin birey ve toplum üzerindeki etkileriyle beraber eğitimdeki rolünü araştıran bir toplumbilimci ve drama hocasıydı. Boyd ile dünyanın farklı yerlerinden Amerika’ya göç eden çocuk ve yetişkinlerle çalışan Spolin oyun oynama eyleminin bireyler ve gruplardaki olumlu etkilerini gördü.
1930-35 arası, çeşitli tiyatrolarda rol aldı. Bir süre New York’a gidip Amerikan tiyatrosunun dönüm noktalarından birini yaratan Grup Tiyatrosu’na katıldı. Fakat o sırada iki oğlu vardı ve ailesini çok özlediği için Chicago’ya geri döndü. Chicago’da çocuklarla çalışmalarını sürdürdü. Hocası Neva Boyd’un etkisiyle, çalışmalar sırasında çözülmesi gereken bir problem ortaya çıktığında teatral bir oyun uydurarak çocukların tiyatro tekniklerini doğal bir biçimde öğrenmelerini sağladı.
İlerleyen yıllarda Spolin, Los Angeles’a taşınıp, Genç Oyuncular Kumpanyası’nı kurdu. Çalıştırdığı genç oyuncularla yaptıkları performanslar o kadar başarılı oldu ki, tiyatro eleştirmenleri haklarında yazdıkları yazılarda şaşkınlık ve hayranlıklarını gizleyemediler.
Bu sırada, oğlu Paul Sills, Chicago Üniversitesi’ndeki oyuncu arkadaşlarıyla kurduğu tiyatro grubunu annesinin oyun ve egzersizleriyle çalıştırıyordu. Sills, bu ekiple 1955’te Amerika’nın ilk doğaçlama tiyatro topluluğu Pusula Oyuncuları’nı (Compass Players), ardından 1959’dan günümüze kadar devam eden Second City (İkinci Şehir) doğaçlama topluluğunu kurmuştur. Second City’nin ilk kadrolarıyla yoğun bir biçimde çalışan Spolin çocuklarla yarattığı tekniğini profesyonel oyuncularla geliştirmiştir. Amerikan televizyon ve sinemasına yön veren oyuncu, yazar ve yönetmenler yetiştiren Second City sayfasında “Spolin olmasaydı, Second City olmazdı.” yazarak doğaçlama geleneğinin Spolin ile başladığını belirtmiştir.
Tiyatronun ve eğitimin gidişatını değiştiren bu kitap, Improvisation for the Theater, 1963’te basılmış, ilk basıldığı günden bu yana eğitmen ve yönetmenlerin el kitabı olmuş, Spolin’in oyunları tiyatro, sinema ve televizyonun yanı sıra, psikoloji, sosyal hizmetler, eğitim felsefesi gibi alanları derinden etkilemiştir.
İlerleyen yıllarda Viola Spolin hem tiyatro ve oyunculuk hem de sosyal hizmetler ve ruh sağlığı alanında çalışan kurum ve okullarda eğitimler vermiş, oğlu Paul Sills ile beraber Sills and Company, The Spolin Players gibi topluluklarla metodunu kullanıp geliştirmeye devam etmiştir. Profesyonel tiyatro, halk tiyatrosu, çocuk tiyatrosu ve eğitime yaptığı katkılar dolayısıyla birçok ödül alan Viola Spolin 1994’te vefat etmiştir.
Viola Spolin’in doğaçlama tiyatro teknikleri modern tiyatronun doğasını ve pratiğini değiştirmiştir. 20’inci yüzyılın ortasından günümüze kadar uzanan Spolin geleneği ve uzantıları televizyon ve sinema dünyasında tanınan yüzlerce oyuncu, yönetmen ve yazar yetiştirmiştir. Saturday Night Live isimli televizyon şovu Spolin’in tekniğiyle başlayan kıvılcımla geliştirilmiştir. Spolin metodu Amerika’da oyunculuk okullarının doğaçlama derslerinin temel kitabı olmakla beraber genç oyuncular ve oyunla öğrenimin gerçekleştiği her alanda kaynak kitaptır. Birçok dile çevrilen teknik, Brezilya’da temel eğitim sisteminin müfredatında yer almaktadır.
Biyografi violaspolin.org kaynak alınarak Ege Maltepe tarafından yazılmıştır.
Ege Maltepe Spolin ile New York’taki okulu The New Actors Workshop’ta tanıştı.
THE NEW ACTORS WORKSHOP
Paul Sills, “Second City” den önce “Compass Players” isimli topluluğu kurdu, topluluk daha sonra “Second City” ve “Saturday Night Live” ın tohumlarını attı. Grupta yer alan oyuncular arasında, Alan Arkin, Elaine May, Mike Nichols, George Morrison gibi isimler vardı.Paul, George ve Mike daha sonra 1989’da, New York, Manhattan’da “New Actors Workshop” isimli okulu kurdu.
Paul Sills, (solda) New Actors Workshop’dan sonra Wisconsin, Door County’de atölye çalışmaları yapmaya devam etti. 2008 yazında vefatına kadar, bir çok oyuncu onun atölyesini ziyaret edip, onunla çalışmayı sürdürdü. Door County’deki çalışmalar Paul’ün eşi Carol Sills’in yönetiminde devam etmektedir. Carol Sills Paul Sills’in not defterlerinden derlediği doğaçlama ve doğaçlamanın Amerika’daki tarihi üzerine kitabı yayına hazırlamaktadır. Sills Amerikan tiyatrosuna yön veren en önemli yönetmenlerden biridir.
George Morrison,(ortada) Gene Hackman, Stanley Tucci, Dustin Hoffman, Edie Falco gibi oyuncuların hocasıdır. Gene Hackman French Connection adlı filmle Oscar aldığındaki konuşmasında George Morrison’a teşekkür etmiş, onun sayesinde bu ödüle layık görüldüğünü belirtmiştir. George daha sonra New Actors Workshop’un başına geçerek oyuncular yetiştirmeye devam etti. Morrison 2014 yılında New York’ta vefat etmiştir.
Mike Nichols, (sağda) Spolin Tekniği ve doğaçlama ile başladığı kariyerine yönetmen olarak devam eden “Who is Afraid of Virginia Woolf?”, “Postcards From The Edge”, “Wolf”, “Working Girl”, “Birdcage”, “Angels In America”, “Closer” gibi filmlerle başarısını sürdürdü. Dustin Hoffman’ın rol aldığı “The Graduate” filmiyle Oscar’a layık görüldü. Amerika’da Tony, Emmy, Oscar ve Grammy ödüllerinin hepsine sahip olmuş nadir sanatçıdan biridir. New Actors Workshop’ın 2010 yılında kapanmasına kadar Master Class’larını sürdüren Nichols 2014 yılında New York’ta vefat etmiştir.
EGE MALTEPE
Oyuncu, oyun yazarı, yönetmen ve eğitmen Ege Maltepe İstanbul’da doğdu. Tiyatro sanatçısı ve yazar olarak New York’ta sahnelenen projeleri Tea for 3 (2012), TITS by Prof G (2013), Women of New York (2016), piyanist/besteci Emir Gamsızoğlu ile ortak projeleri; Drama in Beethoven (2010-14) Talking to Schubert (2014), Genius #Chopin (2016), Fırtına (2019), Bach’ın Bilmecesi (2022) ve Variations After Joe (2009) isimli doğaçlamayı merkez alan oyunu ile tanınır.
Oyuncu olarak Bilkent Tiyatrosu‘nda W. Shakespeare’in Bir Yaz Gecesi Rüyası oyununda Hermia, Albert Camus’nün Yanlışlık oyununda Marta, Nazım Hikmet’in Herşeye Rağmen oyununda Leman karakterleri, New York Hudson Guild Theater‘da Somerset Maugham’ın The Letter (Mektup) isimli oyununda Leslie, The Hip Hop Misanthrope oyununda Arsinoe, ve LaGuardia Performing Arts Center‘da Privatopia oyunlarındaki rolleriyle tanınır.
Bir ‘artivist’ olarak Maltepe New York’taki kadın hareketi 4thU Artivists (Eski ismiyle 4thU V-Day) in yöneticilerindendir. 2010 yılından bu yana Eve Ensler’in Vajina Monologları oyununu farklı kadın gruplarıyla sahnelemiş, 2014’de Women’s Voices (Kadınların Sesleri) isimli gösterinin yönetmen ve küratörlüğünü üstlenmiştir. 2016’da ekip Ege Maltepe’nin yazıp yönettiği Women of New York (New York’un Kadınları) isimli oyunu ilk kez sahneye koymuştur. Grup yarattığı ve organize ettiği gösterilerin gelirlerini New York içi ve global olarak kadına şiddete karşı savaşan kurumlara bağışlayarak 100 bin dolara yakın bağışta bulunmuştur.
Ege Maltepe Fransızca eğitim gördüğü Burak Bora Anadolu Lisesi’nden mezun olduktan sonra Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümüne girdi. Bir yıllık eğitimi boyunca Boğaziçi Üniversitesi Oyuncuları ile çalıştı. Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi Oyunculuk Bölümü’ne tam burslu olarak kabul edilince Boğaziçi Üniversitesi’ndeki eğitimini bırakarak Oyunculuk Bölümüne kaydını yaptırdı. Bilkent Üniversitesi’nden bölüm birincisi olarak mezun olduktan sonra Amerika’da Yüksek Lisans eğitimi için Fulbright bursu kazandı. Üç efsanevi yönetmen ve hoca; Mike Nichols, George Morrison ve Paul Sills’in 1989’da New York’ta kurduğu oyunculuk okulu The New Actors Workshop’a kabul edildi.
İki yıl boyunca Metod Oyunculuk, Spolin Doğaçlaması derslerinin yanı sıra, Feldenkrais, Alexander Tekniği, Ses ve Konuşma, Duyu Belleği, Hareket Doğaçlaması, Oyunculuk Tekniği, Viewpoints, Laban Hareket Analizi gibi derslerle oyunculuk ve performans üzerine yüksek lisansını tamamladı.
Üç yıl boyunca Oscar ödüllü yönetmen Mike Nichols’un master-classlarına katılan Maltepe’nin oynadığı bir monoloğun ardından Nichols Maltepe’nin performansını ‘’Mükemmel!’’ diyerek özetledi.
Mike Nichols ile çalışmalarının yanı sıra Kevin Kline ile ‘Shakespeare Üzerine’,Stanley Tucci ile ‘Sahne Tekniği’, Edward Albee ile masterclasslara katılan Maltepe, 2009 yılında kendi yazıp yönettiği Variations After Joe isimli doğaçlama merkezli oyun projesiyle mezun oldu.
2010-11 eğitim yılı boyunca The New Actors Workshop’da Hareket Doğaçlaması derslerinin asistanlığını yapan Maltepe, aynı yıl Spolin kitaplarının editörü ve Viola Spolin’in gelini, yönetmen Carol Sills’in asistanlığını yaptı. Spolin Doğaçlama Oyunculuk Tekniği’ni Türkiye’ye taşımak amacıyla 2009’da SPOLIN-IST’i kuran Maltepe, eğitmen olarak kendi yürüttüğü atölye çalışmalarının yanı sıra birçok okul ve Istanbul Tiyatro Festivali de dahil olmak üzere çeşitli festival ve konservatuarlara davet edildi. Spolin Doğaçlaması eğitimlerini hem Türkiye hem de Amerika’da sürdüren Maltepe’nin eğitimleri oyuncu, yönetmen, ve yöneticiler dahil yaratıcılığını geliştirmek isteyen herkese açıktır. Maltepe’nin yönettiği Spolin-Ist Players grubu 2016-18 sezonları boyunca New York’ta Spolin Improvisation performansları ile ilgi çekmiştir.
2013’de ilk live-stream performans festivali WiredArts Fest’te prömiyerini yaptığı TITS (Memeler) isimli oyunundaki Prof G (Doç. Bade Gediklioğlu), Tea for 3 isimli oyunundaki Selma gibi yarattığı Türk karakterlerle New York seyircisinin ilgisini çeken Maltepe aynı zamanda bağımsız sinema filmleri çekmektedir. Maltepe ve Geveze Piyanist Emir Gamsız 2019-20 sezonunda İş Sanat’ta ‘Beethoven ve Shakespeare’li bir Çocuk Gösterisi, Fırtına‘yı seyirciyle buluşturmuştur. İkilinin yeni çocuk gösterisi Bach’ın Bilmecesi 2021-22’de Cemal Reşit Rey Konser Salonu’nda sahnelenmektedir. Maltepe, Emir Gamsız ve tanınmış çizer Nalan Alaca’yla beraber çalıştığı Geveze Piyanist çizgi filminin de yönetmenidir.
2018’de uzun yıllar yaşadığı New York’tan Türkiye’ye dönmüş, Spolin-ist Oyun Okulu ve Bach Café performans alanını başlatmıştır. Bach Café, Kovid-19 salgını sırasında bachcafe.com olarak “Oku-Dinle-İzle” sloganıyla dijital bir platforma dönüşmüştür. Maltepe’nin sanat ve toplum konusundaki makaleleri, dijital işleri ve filmleri bu platformda yer almaktadır. Ayrıca tiyatro oyunları, oyunculuk tekniği ve çocuk kitapları yazan Ege Maltepe Spolin-ist çatısı altında eğitimler vermeye devam etmektedir. Maltepe şu sıralar İstanbul CRR’de Bach’ın Bilmecesi performanslarına devam etmekte, Geveze Piyanist çizgi filminin ilk bölümünü yayına ve ilk çocuk romanı Çömlekteki Sır‘ı basıma hazırlamaktadır.
Daha ayrıntılı bilgi için: www.egemaltepe.com
KATHY HENDRICKSON
1992’den beri Spolin Doğaçlaması ve Oyunculuk Tekniği dersleri veren Kathy, Minneapolis’den New York’a birçok prodüksiyonda yer aldı. New Actors Workshop’dan mezun olduktan sonra Paul Sills ile çalışmalarını sürdüren Kathy Hendrickson, yıllardır aynı okulda Doğaçlama dersleri vermekte ve okulun idaresini sürdürmektedir. “Exhibit A” adlı performans topluluğunun kurucularından olan Kathy, daha önce de eski “Second City” ve “Compass Players” ın oyuncularıyla “Resident Company”i kurmuştur. Hendrickson, yazdığı, yönettiği oyunlarla ve Amerika dışında İtalya ve Brezilya’da Spolin tekniği üzerine düzenlediği atölye çalışmalarıyla bilinmektedir.
Oyuncunun sahip olması gereken üç temel: Farkındalık, Odaklanma ve Esneklik. Özellikle sonuncusu olan esnekliğe kavuşabilmek için doğaçlama çok önemli bir anahtar.
JASON HALE
1993ʼde New Yorkʼda The New Actors Workshopʼndan Mike Nichols, George Morrison ve Paul Sillsʼden tam zamanlı eğitim alarak mezun oldu.
Antioch University McGregor’da yönetmenlik eğitimi aldı. Mezuniyetinden sonra çalışmaya devam etmiş ve özel olarak yönetmen Paul Sills ile çalıştı. Harold Clurman ve Tennesse Wiliamsʼın asistanlığını yapmış olan yönetmen John Uecker ile beş yıl boyunca metod oyunculuğu üzerine çalışmalarını sürdürdü.
Aktör olarak Brodway’de, Amerika genelinde yerel tiyatrolar ve topluluklar da yer alan Hale, bir yıl boyunca Bloomsburg Theatre Ensemble’da, konuk oyuncu olarak Pennsylvania Stage Company’de, üye olarak Diane Paulus yönetimindeki Door County Wisconsin’de bulunan Blue Circle Theatre Company gibi kurum ve kuruluşlarda çalışmıştır.
New York’da Running Sun Theatre üyesi olan Hale, yazar James Purdy’in asistanlığını yaptı. Gerrit Graham ve Garry Goodrow’la doğaçlamaya dayalı Resident Companyʼnin de kurucusu olarak yer aldı. 1999 – 2004 yılları arasında Off-Off Broadway Theatre Project Ensembleʼı kurdu ve yönetti. Bu topluluğun sanat yönetimini ise Paul Sills yaptı. Son olarak 2009-2010 sezonunda Kirby Mitchellʼin “Nights Before” adlı oyununu ve ardından “Spirit End” adlı müzikali yönetmiştir. Hale, 2011’de Ankara Devlet Tiyatrosu’nda Sırça Kümes isimli oyunu yönetmiştir. Son yıllarda Türkiye’de yaşayan Jason Hale Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları Fakültesi Tiyatro Bölümü’nün başkanlığını üstlenmiştir.